سخنرانی دکتر فتحی آشتیانی در نشست علمی شاخص‏‌های رضایتمندی زناشویی

به گزارش روابط عمومی سازمان نظام روانشناسی و مشاوره، دکتر علی فتحی آشتیانی، در نشست علمی"شاخص‏های رضایتمندی زناشویی" که در بخش حوزوی سی و یکمین نمایشگاه بین المللی قرآن کریم برگزار شد با اشاره به آیه 21 سوره روم "و مِنْ آياتِهِ أَنْ خَلَقَ لَكُمْ مِنْ أَنْفُسِكُمْ أَزْواجاً لِتَسْكُنُوا إِلَيْها وَ جَعَلَ بَيْنَكُمْ مَوَدَّةً وَ رَحْمَةً إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يَتَفَكَّرُونَ" "و از نشانه های او اینکه همسرانی از جنس خودتان برای شما آفرید تا در کنار آنان آرامش یابید و در میانتان محبت و رحمت قرار داد؛ به یقین در این نشانه هایی است برای گروهی که تفکر می کنند"؛ ازدواج را سنت و روش پیامبر (ص)، امری فطری، امری مقدّس و معنوی، پیمانی بسیار استوار، بناي محبوب و عزيزي نزد خداوند دانست و گفت: اولین مسئولیت زن و شوهر در زندگی مشترک، سازگاری آن‌ها باهم است و برای سازگاری و رضایت، زوجین باید با برخی تفاوتها آشنا باشند و بخشی از ترجیحات، علایق و افکار شخصی خود را به مرور زمان کنار بگذارند و حقوق طرف مقابل را بپذیرند و به پنج شاخص تفاوتهای جنیسیتی، تفاوتهای شخصیتی، انتظارات، مهارتهای ارتباطی و روابط جنسی توجه کنند. 

فتحی آشتیانی در مورد شاخص تفاوتهای جنیسیتی یادآورشد: همانندي و تشابه زن و شوهر، آن‌ها را به زندگي مشترك برانگيخته‌است. زن و مرد دارای یک سرشت هستند. هر دو مورد تکریم الهی قرار گرفته‌اند. در حق انتخاب و تعیین سرنوشت مشترک هستند. در کمال‌یابی، معرفت‌طلبی و فضیلت‌خواهی دارای اشتراک هستند. با این وجود، آن‌ها دو شخصيّت متفاوت و منحصر به‌فردند و از نظر جسمی (تفاوت‌های بدنی، مغزی و هورمونی)، روانی (خصیصه‌های شناختی، انگیزشی و احساسی) و رفتاری (ویژگی‌های رفتاری، کلامی و غیرکلامی) متفاوتند و وقتی در کنار هم قرار می گیرند کامل می شوند و به تعالی می رسند؛ ازدواج یکی از شرایط رسیدن به کمال است و به دلیل همین تفاوتهاست، که علم روانشناسی و تعاليم دینی براي تنظيم روابط زن و شوهر، توصيه‌هايي به هر یک دارد. از جمله اینکه مرد یا زن نباید بر اساس ویژگی‌هایی که در خود می‌بیند، طرف مقابل را بسنجد و انتظار داشته ¬باشد که از جهات مختلف با او هماهنگ باشد. لذا لازم است در مورد نحوه برخورد با این تفاوتها، اولاً این تفاوت‌های جنسیتی را بشناسند. ثانیاً با هر یک از این تفاوت‏ها برخورد مناسب داشته باشند و آنها را بپذیرند. ثالثاً از آسیب¬های مربوط به این تفاوت‌ها از جمله تصورات قالبی، برتری جویی و تلاش در جهت تغییر تفاوت¬ها و هماهنگ¬سازی همسر با خود اجتناب کنند.

رئیس سازمان نظام روانشناسی افزود لازم است زوحین تصورات قالبی در خود بشناسند. چون این تصورات قالبي به ویژه نسبت به زنان از جمله اینکه زنان ضعیف، پیرو، حساس و صرفاً احساساتی هستند، دور از واقعيت و بيشتر افراطي است. تصور این که زنان ضعیف‏ترند، تصوری اشتباه و قالبی است. تصوراتی که چون زنان احساسی هستند، ضعیف‏ترند یا از نظر قوای فکری و تصمیم‏گیری پایین‏تر هستند کاملا اشتباه است. چه بسا زنانی وجود دارند که از بسیاری از مردان قوی‏تر، باثبات‏تر، محکم‏تر و باکفایت‏ترند.

رئیس سازمان نظام روانشناسی کشور با اشاره به آیه 97 سوره نحل "مَنْ عَمِلَ صَــلِحًا مِّن ذَكَر أَوْ أُنثَى وَ‌هُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَوةً طَيِّبَةً وَ‌لَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُواْ يَعْمَلُونَ" "هر‌كس، خواه مرد باشد يا زن، كار شايسته كند و مؤمن باشد، قطعاً او را با زندگي پاكيزه‌اي، حيات حقيقي بخشيم و مسلّماً به آنان بهتر از آنچه انجام مي‌دادند پاداش خواهيم داد، بیان کرد: كار شايسته یا عمل صالح و ايمان، دو شاخص اساسی برای دستیابی به حیات طیبه یا زندگی پاکیزه است و از این نظر بين زن و مرد تفاوت، برتری و تبعيضی وجود ندارد. لذا اسلام بر تساوي زن و مرد در انسانيت تأكيد دارد و منشأ همه مردان و زنان را يكي می داند و والاترین انسان نزد خداوند، با تقواترین آنها است. بعلاوه در كسب فضايل انساني نيز محدوديتي براي زنان وجود ندارد. مثلاً كسب علم، بر زن و مرد، هر دو لازم شمرده شده است. اسلام نه‌تنها محدوديتي براي تحصيل علم نسبت به زن و مرد روا نمي‌دارد، بلكه آنان را در اين جهت بسيار تشويق و ترغيب مي‌‏كند. آنجا که پیامبر گرامی اسلام (ص) می فرماید "طلب العلم فريضة على كل مسلم و مسلمه".

فتحی آشتیانی در مورد سومین آسیب مربوط به تفاوت‌های جنسیتی یعنی تلاش در جهت تغییر تفاوتها و هماهنگ سازی همسر با خود اظهار داشت: ممکن است مردی که به دلایلی در برخی زمینه‏ها، توانایی¬های بیشتری دارد، خود را معیار قرار دهد و با روش اجبار و تحمیل، بخواهد همسر خود را تغییر دهد. موفقیت یا شکست در این زمینه، پیامدهای بدی برای روابط خانوادگی او دارد. موفقیت مرد در این فرآیند، زن را از طبیعت اصلی خویش دور می کند و کارکردهای متناسب با طبیعت زنانه او تضعیف می¬شود. شکست مرد نیز جایگاه او در خانواده و روابط عاطفی مثبت او را سست خواهد کرد. 

رئیس سازمان نظام روانشناسی کشور گفت: شاخص دوم در رضایتمندی زناشویی، توجه به تفاوت شخصیتی است. شخصیت یک سری ویژگی‏های نسبتا پایدار است. ویژگی‏های نسبتاً پایداری که افراد را از هم متمایز می‏کند. عوامل درونی و وراثتی همراه با عوامل بیرونی از جمله خانواده، مدرسه، دوستان، عوامل فرهنگی و اجتماعی و تجربه‌‏های خاصی که افراد طی بیست سال اول زندگی کسب می کنند همگی در شکل‏گیری ویژگیهای شخصیتی انسان نقش دارند. وقتی شحصیت شکل گرفت، تغییر آن بسیار دشوار است. با توجه به این نکته، یکی از مولفه های مهم رضایتمندی زناشویی، مواجهه مناسب زوجین با تفاوت¬های شخصیتی یکدیگر است. لذا لازم است دختر و پسر قبل از تصمیم گیری برای ازدواج با صفات شخصیتی طرف مقابل آشنا شوند. نگرشهای غلط در مورد صفات شخصیتی را اصلاح کنند و با صفات شخصیتی که موجب تعارض می شوند، آگاه گردند.

دکتر فتحی آشتیانی بیان کرد: باید بین صفات شخصیتی و عادات تفاوت قائل شویم. عادت‏ها را می توان تغییر داد، ولی صفات شخصیتی در وجود انسان نهادینه شده و تغییر آنها بسیار دشوار است. به طور مثال یکی از ویژگی‏های ماه مبارک رمضان تقویت اراده، افزایش خودباوری، افزایش اعتماد به نفس، تعدیل و مدیریت غرایز، خویشتنداری، خودسازی و تسلط بر نفس و تغییرعادت‏ها است. امکان تغییر عادتهای مربوط به خوردن، آشامیدن، خواب و غیره وجود دارد. ولی تغییر ویژگیهای شخصیتی به سادگی امکان پذیر نیست. 

وی گفت: مساله دوم اصلاح نگرش‏های غلط است. اینکه برخی از افراد فکر می کنند بعد از ازدواج می توانند صفات شخصیتی ناخوشایند همسر را تغییر داد یا اینکه زوجین باید در همه ابعاد شخصیتی مشابه باشند، از جمله نگرشهای غلط است. واقعیت این است که بیشتر ویژگی¬های شخصیتی ما در دوره بزرگسالی نسبتاً پایدار است و تغییرات اندکی می‏توان در آن ایجاد کرد. ضمن اینکه برخی از صفات مکمل، توفیق زوجین را بیشتر می‏کند نه صفات مشابه.

 رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور افزود: تفاوت‏های انسان‏ها باهم موجب ایجاد پویایی در رابطه و پختگی شخصیتی انسان می‏شود. زوجین در کنار هم پویایی ایجاد می‏کنند، زیرا انسان‏ها در کنار هم دائم در حال سازگاری، حل مساله و  ایجاد تناسب هستند و این پویایی، رابطه مثبت را تقویت کرده و موفقیت را افزایش می دهد.

وی گفت: ولی برخی صفات شخصیتی افراطی، مشکل ایجاد می‏کنند و منجر به بروز مشکل در روابط اجتماعی، خانوادگی، شغلی یا تحصیلی می‏شوند. مثل اختلالات شخصیت یا سایر اختلالات روانی از جمله سوءظن و بدبینی، کناره‏گیری، رفتارهای عجیب و غریب، خودشیفتگی، وابستگی، بی‏ثباتی، اجتنابی، وسواسی، رفتارهای ضداجتماعی، پرخاشگری و غیره. وظیفه زوجین این است که قبل از ازدواج، این ویژگیهایی افراطی را با کمک گرفتن از یک مشاور یا روانشناس خانواده شناسایی و بر طرف کنند. 

دکتر فتحی آشتیانی در مورد سومین شاخص رضایتمندی زناشویی یعنی انتظارات زناشویی بیان کرد: هر فردی با یک سری انتظارات وارد زندگی زناشویی می‏شود و قطعاً چیزی در ذهن دارد. در این فرآیند دو عامل تاثیرگذار است: یکی سطح انتظارات است، دیگری زمان رسیدن به آن انتظارات. از مشکلات زوج¬ها، میزان بالای انتظارات از یک سو و عجله برای نیل به آن انتظارات از سوی دیگر است. یکی از مهارت¬های زندگی زناشویی؛ تعدیل انتظارات و افزایش صبر برای نیل به انتظارات است.

رئیس سازمان نظام روانشناسی و مشاوره کشور گفت: یکی از توصیه های جدی ما به زوجین جوان این است که از خود بپرسند با کدام انتظارات وارد زندگی مشترک شده‌اند؟ برای کاهش ناکامی‌ها، انتظارات خود را متناسب با واقعیتهای خود، همسر و شرایط اجتماعی- اقتصادی تعدیل کنند. بعلاوه توصیه می شود انتظاراتی که از همسر خود دارند را به شکل منطقی و معقول بنویسند. سپس آنها را به سه دسته تقسیم کنند. یکی مواردی که انتظار دارند طرف مقابل حتماً انجام دهد. دوم مواردی که انتظار دارند حتماً انجام نشود و سوم انتظارات بینابین که اگر انجام شود خوب است و اگر انجام نشود، مشکلی ایحاد نمی کند. علاوه بر آن، زمان برآورده شدن آن را هم مشخص کنند. در این سه مورد با یکدیگر بحث کنند و در نهایت توافق نمایند و به نقطه مشترک برسند و این بشود منشور زندگیشان و پس از آن انتظار ذهن خوانی از یکدیگر نداشته باشند. 

با توجه به تمام شدن وقت، دو شاخص دیگر در رضایتمندی زناشویی یعنی مهارتهای ارتباطی و روابط جنسی را به وقت دیگری موکول می کنیم.

پایان پیام/